1. Inleiding
Om bij de begroting 2020 tot een structureel sluitende meerjarenbegroting te komen waren ombuigingsmaatregelen noodzakelijk van circa € 2,1 miljoen. De ombuigingen waren onderverdeeld in maatregelen ten aanzien van de kostenontwikkeling voor jeugdhulp en Wmo en ‘overige’ ombuigingsmaatregelen. De verdeling was als volgt:
- Jeugdhulp en Wmo: circa € 1,3 miljoen in 2020 oplopend tot circa € 1,5 miljoen in 2023;
- Overige: circa € 0,8 miljoen vanaf 2020 voor overige beleidsterreinen.
In deze paragraaf wordt de voortgang van de realisatie van de vastgestelde ombuigingen weergegeven.
2. Ombuigingen jeugdhulp en Wmo
De raad is in 2020 via de bestuursrapportages geïnformeerd over de voortgang van de ombuigingen jeugdhulp en Wmo. In de begroting 2021 wordt de actuele stand van zaken weergegeven. Hierbij is het jaar 2023 (het jaar waarin het volledige ombuigingspakket moet zijn gerealiseerd) het uitgangspunt.
Figuur: stand van zaken ombuigingen jeugdhulp en Wmo 2023
Van deze ombuigingen is 4,6% (€ 70.000) daadwerkelijk gerealiseerd. Het betreft de maatregel ‘Wmo: besparing op Wmo-hulpmiddelen door meer sturing’. Deze realisatie is op basis van de regionale aanbesteding inkoop Wmo-hulpmiddelen. In oktober / november 2020 vindt de voorlopige en definitieve gunning plaats, maar op voorhand is al duidelijk dat de ombuiging van € 70.000 minimaal zal worden gerealiseerd. De realisatie (95,4%) van alle overige ombuigingsmaatregelen jeugdhulp en Wmo staat nog op oranje (‘aandacht nodig’). Implementatie / realisatie van de maatregelen jeugdhulp zijn in 2020 veelal vertraagd onder invloed van COVID-19. Daarnaast geldt voor de Wmo-maatregelen dat bijvoorbeeld de geactualiseerde Wmo-verordening later dan gepland door de raad wordt vastgesteld. Hierdoor worden de effecten hiervan pas zichtbaar vanaf 2021.
Op basis van de Q2-2020 rapportage van de Regionale Backoffice Lekstroom (RBL) is te zien dat enkele maatregelen in 2020 effect beginnen te realiseren. Deze trend wordt gemonitord in de Q3- en Q4-rapportage. Indien deze trend zich voortzet zal die realisatie ook meerjarig in het dashboard ‘monitoring ombuigingen’ worden verwerkt.
In de tabel hieronder volgt de stand van zaken per ombuigingsmaatregel.
Tabel: stand van zaken ombuigingen jeugdhulp en Wmo 2023
bedragen in euro’s
Hieronder wordt de voortgang van de nog te realiseren ombuigingen toegelicht.
- Jeugdhulp: coördinatie van zorg en samenwerking met de 6 grootste zorgaanbieders.
In het voorjaar 2020 was een training voor alle medewerkers van het Sociaal Team Houten voorzien om een, hiervoor noodzakelijk aangepaste werkwijze Samen1Plan, te ondersteunen. Door de uitbraak van COVID-19 heeft deze training niet plaatsgevonden. Ook was het door de lockdown onmogelijk om samen met betrokkenen om tafel te gaan om ‘samen 1 plan’ op te stellen. Een andere manier van coördinatie en samenwerking is een belangrijk uitgangspunt voor het realiseren van deze ombuiging. Hierdoor kan er sprake zijn van minder producten (1 plan 1 gezin) en een groter kostenbewustzijn bij medewerkers. In september 2020 is gestart met de training gedaan en kan de werkwijze Samen1Plan in de volle breedte worden opgestart.
Als gevolg van deze vertraging is het de verwachting dat een gedeelte (€ 50.000) van de ombuiging voor 2021 niet kan worden gerealiseerd, maar dat nadat iedereen de training heeft gevolgd de oplopende ombuiging tot € 250.000 in 2024 wel kan worden gerealiseerd.
Op basis van de Q2-2020 rapportage van de RBL is te zien dat er in 2020 aanzienlijk minder kosten worden besteed aan de ‘10 duurste gezinnen’ ten opzichte van 2019. Bij de Q3 en Q4 rapportage wordt gemonitord of deze trend zich voortzet.
- Jeugdhulp: continueren en versterken van de inzet POH-GGZ jeugd in meerdere EMC’s in Houten en de inzet van een SOH-GGZ jeugd.
De bezetting van de POH-GGZ is gedurende 2020 op sterkte gebracht. Dit heeft bij verschillende EMC’s al tot positieve resultaten geleid. Gemiddeld zien we het aantal verwijzingen naar specialistische hulp afnemen met 50%-75%. Dit is nog gebaseerd op kleine aantallen, maar is een wel duidelijke trend. De werving van de SOH-GGZ is niet geslaagd. Een nieuwe procedure is opgestart gericht op werving / aanstelling voor 1 januari 2021. In september is nog een sollicitant geïnterviewd. Indien deze werving niet succesvol is, dan gaan we een SOH-er inhuren.
Op grond hiervan is het de verwachting dat de ombuiging van structureel € 300.000 vanaf 2021 kan worden gerealiseerd.
- Jeugdhulp: van residentieel naar gezinsvormen.
Als gevolg van COVID-19 was het in 2020 lastig om (nieuwe) pleeggezinnen te vinden voor de plaatsing van kinderen. Op basis van de huidige ontwikkelingen is het de verwachting dat deze situatie langzaam gaat verbeteren. Daarom is het de verwachting dat deze ombuiging van structureel € 100.000 vanaf 2021 kan worden gerealiseerd.
- Wmo: besparing op Wmo-hulpmiddelen door meer sturing.
Het is de verwachting dat deze structurele ombuiging van € 70.000 vanaf 2021 met de nieuwe aanbesteding ruimschoots wordt gerealiseerd. Het te verwachten surplus (aflopend na 2021) voor de periode 2022-2024 wordt vooralsnog gereserveerd voor het afdekken van de risico’s op het alsnog niet realiseren van ombuigingen binnen het totaal van jeugdhulp en Wmo en/of een autonome kostenontwikkeling.
- Wmo: ouders laten meebetalen voor opvang BSO +.
Het herindiceren van kinderen heeft als gevolg van de lockdown vertraging opgeleverd. Het Sociaal Team Houten heeft hier vanaf september 2020 extra capaciteit op ingezet.
Evenals bij punt 3 is het de verwachting dat op basis van de langzaam verbeterende situatie de ombuiging van structureel € 100.000 vanaf 2021 kan worden gerealiseerd.
- WMO: beheersen kosten regiotaxi.
De voorbereiding van de realisatie van deze ombuiging (2022: € 67.000 en vanaf 2023 structureel € 80.000) is in volle gang. Onderdeel hiervan is om te kijken naar verdere professionalisering van het Houtense aanbod zoals de electrokarren en ‘automaatje’. Over het project ‘ANWB-automaatjes’ is eind 2019 besloten. Het project is, in samenwerking met van Houten & Co, al gestart.
- Jeugdhulp: handhaven en versterken contracten.
Door de compensatieregeling (zorgaanbieders mogen declareren tot het niveau van 2019 plus indexatie voor een gedeelte van 2020 ongeacht of de zorg is geleverd) voor zorgaanbieders is het lastig grip te krijgen op de kostenontwikkeling. In 2020 ligt de focus op het achterhalen van de aan corona lockdown gerelateerde kosten en die uit de prognose te halen. Ook zal er gekeken worden of de zorg tijdens de lockdown ook daadwerkelijk is geleverd. In 2021 verwachten we dan ook niet de hele ombuiging te realiseren (€ 300.000 in plaats van € 550.000). Vanaf 2022 komen er nieuwe contracten met zorgaanbieders. Samen met onze collega Lekstroom gemeenten willen we in deze contracten nieuwe / betere afspraken maken die ons meer grip geven op sturing van deze kosten.
Op basis hiervan is het de verwachting dat de structurele ombuiging van € 550.000 vanaf 2022 kan worden gerealiseerd.
- Wmo: instroom aanscherpen en afschalen uitstroom bevorderen.
Eind 2020 wordt de geactualiseerde Wmo-verordening door de raad vastgesteld. Hiermee worden dan de kaders en randvoorwaarden vastgelegd. Het Sociaal Team Houten zal tijdig zorgen voor het trainen van hun team, zodat direct na de vaststelling kan worden gestart met het beperken van de instroom. Hiermee is het de verwachting dat deze ombuiging van structureel € 85.000 kan worden gerealiseerd.
3. Overige ombuigingen
Evenals over de ontwikkeling van de ombuigingen op jeugdhulp en Wmo is de raad ook over de stand van zaken van de ‘overige’ ombuigingen via de bestuursrapportages geïnformeerd. In de begroting 2021 wordt de actuele stand van zaken weergegeven. Hierbij is het jaar 2023 (het jaar waarin het volledige ombuigingspakket moet zijn gerealiseerd) het uitgangspunt.
Figuur: stand van zaken overige ombuigingen 2023
Van deze ombuigingen is 62,5% (€ 462.000) gerealiseerd. Nog drie ombuigingen met een volume van € 277.500 (37,5%) staan op oranje (‘aandacht nodig’). Dit betreft de ombuigingen voor het beheer Openbare Ruimte, beheer en onderhoud van de gemeentelijke accommodaties en het op de dienstverlening. Naar verwachting worden deze vanaf 2021 gerealiseerd.
In de tabel hieronder volgt de stand van zaken per ombuigingsmaatregel.
Tabel: stand van zaken overige ombuigingen 2023
bedragen in euro’s
Hieronder wordt de voortgang van de nog te realiseren ombuigingen toegelicht:
1. Beheer openbare ruimte
Deze ombuiging is onderverdeeld in een ombuiging op het beheer en onderhoud van de openbare ruimte (€ 125.000) en op de openbare verlichting (€ 25.000).
- De stortingen en onttrekkingen in de bestemmingsreserve Beheer openbare ruimte zijn in de begroting structureel verlaagd. Bij het actualiseren van het meerjarenplan Beheer openbare ruimte 2015-2040 worden de eventuele maatschappelijke effecten hiervan in beeld gebracht. Bij de besluitvorming door de raad in 2021 over het meerjarenonderhoudsplan worden inhoud en financiële kader met elkaar getoetst. De actualisatie was eerst voorzien voor december 2020. Door verschillende omstandigheden is dit vertraagd. De raad is hier in recent middels een raadsinformatiebrief over geïnformeerd.
- Het vervangingsprogramma voor de openbare verlichting, dat jaarlijks werd uitgevoerd is anders gefaseerd in afwachting op de nieuwe aanbesteding in 2021. Daarin wordt het financieel effect van de ombuigingsmaatregel als taakstelling meegenomen.
2. Beheer en onderhoud accommodaties
Deze ombuiging is onderverdeeld in een ombuiging (€ 100.000) op het beheer en onderhoud van de accommodaties. Daarnaast is er een ombuiging (€ 11.000) te realiseren op de verkoop van 2 wijkposten.
- De storting in de voorziening Beheer en onderhoud accommodaties is structureel verlaagd. Bij het in 2020 opstellen van het meerjarenonderhoudsplan 2021-2025 worden de eventuele maatschappelijke effecten hiervan in beeld gebracht. Bij de besluitvorming door de raad op 8 december 2020 over het meerjarenonderhoudsplan worden inhoud en financiële kader met elkaar getoetst.
- Voor de verkoop van de wijkpost De Plantage zijn de gesprekken in verband met corona vertraagd, voor wijkpost De Vlinder wordt naar alternatieven gezocht omdat de huurder het pand niet wil kopen.
3. Dienstverlening
Deze ombuiging is onderverdeeld in een ombuiging (€ 10.500) op het stroomlijnen van de gemeentepagina. Dat deel is inmiddels gerealiseerd. Daarnaast is er een ombuiging (€ 16.500) voor het digitaliseren van de bekendmakingen. Deze ombuiging is nog niet gerealiseerd omdat voor dit proces nog nader onderzoek gedaan moet worden naar de juridische basis.